Een nieuw ontdekte vorm van parasitaire manipulatie is gedocumenteerd bij mieren, waarbij een binnenvallende koningin de arbeiders van de gastkolonie verleidt om hun eigen moederkoningin te doden voordat ze zich de troon toe-eigenen. Onderzoekers van de Kyushu Universiteit observeerden dit gedrag bij Lasius Orientalis en umbratus – in de volksmond bekend als ‘slecht ruikende mieren’ – terwijl ze kolonies van Lasius flavus en japonicus infiltreerden. De parasitaire koningin maakt gebruik van de afhankelijkheid van de gastkolonie van chemische signalen om arbeiders te misleiden zodat ze hun eigen koningin als vijand gaan zien.
De misleidende strategie
De parasitaire koningin infiltreert de gastkolonie door de geur van de kolonie op te pikken, waardoor ze onmiddellijke detectie kan vermijden. Eenmaal geaccepteerd, lokaliseert ze de gastkoningin en besproeit haar met een stinkende chemische stof – vermoedelijk mierenzuur – waardoor de geur van de koningin verandert en een agressieve reactie van haar eigen dochters ontstaat. Deze manipulatie heeft tot gevolg dat de arbeiders hun moeder vermoorden, waardoor de weg wordt vrijgemaakt voor de parasitaire koningin om het over te nemen.
Chemische oorlogsvoering en ineenstorting van de kolonie
Mierenzuur, een chemische stof die bij sommige mierensoorten in gespecialiseerde organen wordt opgeslagen, is cruciaal voor het bedrog. De parasitaire koningin gebruikt het om de natuurlijke geur van de gastkoningin te maskeren, waardoor de werksters haar als een indringer beschouwen. De onderzoekers merkten op dat de parasitaire koningin zich onmiddellijk terugtrekt na het besproeien van het mierenzuur, waarschijnlijk om te voorkomen dat ze zelf wordt aangevallen terwijl de gemanipuleerde arbeiders de dodelijke aanval uitvoeren. Ze keert herhaaldelijk terug totdat de arbeiders hun moederkoningin hebben weggegooid.
Een nieuwe vorm van parasitisme
Dit gedrag vertegenwoordigt een unieke vorm van sociaal parasitisme, verschillend van eerder geregistreerde gevallen waarin de moeder of het nageslacht profiteren van moedermoord. In dit geval profiteert geen van beide partijen; alleen de parasitaire derde partij krijgt de controle over de kolonie. De onderzoekers merkten op dat ze, in tegenstelling tot eerdere rapporten over door werknemers geïnitieerde moedermoord als reactie op parasieten, nu de directe acties hebben waargenomen die dit gedrag veroorzaken.
Implicaties en toekomstig onderzoek
De studie, gepubliceerd in Current Biology op 17 november, benadrukt de complexe en vaak meedogenloze dynamiek van insectengemeenschappen. Het succes van de parasitaire koningin hangt af van het uitbuiten van de afhankelijkheid van de gastkolonie van chemische communicatie, een kwetsbaarheid die haar in staat stelt de arbeiders te manipuleren om een daad te begaan die op het eerste gezicht onaangepast lijkt. De onderzoekers suggereren dat verder onderzoek naar dit gedrag nieuwe inzichten zou kunnen onthullen in de evolutie van sociaal parasitisme en de mechanismen van chemische misleiding in insectenkolonies.
Zodra de gastkoningin is geëlimineerd, begint de parasitaire koningin haar eigen eieren te leggen, zodat de toekomstige generaties van de kolonie haar in plaats daarvan zullen dienen. Dit demonstreert een meedogenloze efficiëntie in de strategie van de parasitaire mier, waarbij haar dominantie wordt veiliggesteld door middel van berekende manipulatie en dodelijke uitbuiting.
