Al millennia lang is buiktyfus een dodelijke bedreiging voor de menselijke bevolking, en nu ontwikkelt de bacterie die de bacterie veroorzaakt, ondanks dat deze grotendeels in de ontwikkelde landen voorkomt, in een alarmerend tempo resistentie tegen medicijnen. Nieuw onderzoek bevestigt dat resistente stammen niet alleen overleven, maar ook niet-resistente stammen vervangen, waardoor een groeiende volksgezondheidscrisis ontstaat.
De opkomst van extreem medicijnresistente (XDR) typhi
Salmonella enterica serovar Typhi (S Typhi), de bacterie achter buiktyfus, wordt steeds ongevoeliger voor antibiotica, de enige effectieve behandeling die beschikbaar is. De afgelopen dertig jaar is de resistentie tegen gewone orale antibiotica gestaag toegenomen. Een onderzoek uit 2022 waarin meer dan 3.400 S Typhi-stammen uit Nepal, Bangladesh, Pakistan en India werden geanalyseerd, bracht een toename van XDR Typhi aan het licht – stammen die resistent zijn tegen meerdere frontlijngeneesmiddelen zoals ampicilline, chlooramfenicol en trimethoprim/sulfamethoxazol. Belangrijker nog is dat de resistentie tegen nieuwere antibiotica zoals fluorochinolonen en cefalosporines van de derde generatie ook toeneemt.
Mondiale verspreiding en escalerende dreiging
Hoewel XDR Typhi afkomstig is uit Zuid-Azië, verspreidt het zich snel over de hele wereld. Sinds 1990 zijn bijna 200 gevallen van internationale overdracht gedocumenteerd, waarbij varianten voorkomen in Zuidoost-Azië, Oost- en Zuid-Afrika en zelfs in ontwikkelde landen als Groot-Brittannië, de VS en Canada. Dit onderstreept de urgentie van preventiemaatregelen, vooral in landen met een hoog risico.
“De snelheid waarmee zeer resistente stammen van S Typhi zijn ontstaan en verspreid… onderstreept de noodzaak om de preventiemaatregelen dringend uit te breiden.” – Jason Andrews, onderzoeker van infectieziekten aan de Stanford University
Historisch gezien werden antimicrobiële middelen van de derde generatie gebruikt om XDR-tyfus te bestrijden, maar tegen het begin van de jaren 2000 waren mutaties die resistentie tegen chinolonen en cefalosporines veroorzaakten in meerdere landen dominant geworden. Tegenwoordig is azithromycine nog steeds het laatste effectieve orale antibioticum, maar opkomende mutaties suggereren dat dit niet lang zal duren. Het laatste onderzoek bevestigt dat azithromycine-resistente stammen zich nu verspreiden, waardoor alle orale behandelingsopties dreigen te verdwijnen.
De toekomst van tyfusbestrijding
Zonder behandeling is buiktyfus in 20% van de gevallen dodelijk. In 2024 werden wereldwijd meer dan 13 miljoen gevallen gemeld. Geconjugeerde buiktyfusvaccins bieden een cruciale preventieve maatregel, maar eerlijke toegang blijft een grote barrière. Het uitbreiden van vaccinatieprogramma’s, vooral in endemische regio’s, is van cruciaal belang om een nieuwe wijdverbreide gezondheidscrisis te voorkomen.
Er is aangetoond dat vaccins de incidentie en mortaliteit van tyfus aanzienlijk kunnen verminderen – een onderzoek in India schatte bijvoorbeeld dat vaccinatie bij kinderen 36% van de gevallen en sterfgevallen zou kunnen voorkomen. Pakistan heeft al landelijke tyfusimmunisatie ingevoerd, terwijl andere landen dit voorbeeld volgen. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft vier vaccins geprekwalificeerd voor gebruik in endemische landen.
Antibioticaresistentie is nu een van de belangrijkste doodsoorzaken ter wereld en overtreft het aantal dodelijke slachtoffers als gevolg van HIV/AIDS en malaria. Er is dringend actie nodig om de toegang tot vaccins uit te breiden en te investeren in nieuw antibioticaonderzoek. Het is nu tijd om in actie te komen, voordat deze eeuwenoude moordenaar niet meer te stoppen is.
Het onderzoek werd gepubliceerd in The Lancet Microbe.
