Een Antarctische gletsjer trekt zich in een ongekend tempo terug, wat alarm zaait over de stabiliteit van andere ijsreuzen en hun potentiële impact op de mondiale zeespiegel.
Wetenschappers die de Hektoria-gletsjer op het Antarctisch Schiereiland in de gaten hielden, zagen de dramatische krimp ervan in slechts 15 maanden tijd – een terugtrekking die 25 kilometer beslaat en eerdere records tot wel tien keer overtreft. Deze snelle ineenstorting komt voort uit een bijzondere kwetsbaarheid binnen de structuur van Hektoria. De dunner wordende stam, waar de belangrijkste ijsstroom de oceaan in stroomt, bevond zich in een gebied dat bekend staat als een ijsvlakte: een vlakke zeebodem.
Deze configuratie veroorzaakte een kettingreactie. Terwijl de gletsjer dunner werd, zweefde de stam vrij, waardoor effectief een cruciaal ankerpunt werd verwijderd dat hem voorheen op het gesteente aan de grond had gehouden. Toen ze eenmaal los waren, rukten drijvende krachten enorme brokken ijs weg, waardoor wat onderzoekers ‘glaciale aardbevingen’ noemden ontstonden: trillingen geregistreerd door seismische sensoren. Deze plotselinge breuk veroorzaakte een onstuitbare toename van de ijsbergproductie, waardoor de gletsjer alleen al tussen november en december 2022 maar liefst 8 kilometer aan lengte verloor.
Naomi Ochwat, een onderzoeker aan de Universiteit van Colorado Boulder die het onderzoek leidde, benadrukt het ongekende karakter van deze gebeurtenis: “De vraag is: was Hektoria een uniek geval – een perfecte storm van gebeurtenissen die deze snelle ineenstorting veroorzaakte – of ligt er een recept voor een ramp die elders op Antarctica op de loer ligt?”
De problemen van Hektoria begonnen begin 2022 toen een grote ijsmassa loskwam van de voorkant van de gletsjer en de drijvende tong uiteenviel. Dit verlies aan stabiliserend zee-ijs stelde de gletsjer bloot aan verhoogde spanning, waardoor zowel het dunner worden als de stroomsnelheden werden versneld. De dramatische verschuiving op de ijsvlakte betekende echter een keerpunt. De voorheen aan de grond staande stam leek zo dramatisch dunner te worden dat hij zijn gewicht op de zeebodem niet langer kon dragen.
Controverse omringt verklaringen
Deze snelle desintegratie heeft geleid tot discussie binnen de wetenschappelijke gemeenschap. Terwijl het team van Ochwat de rol van het drijfvermogen bij de ineenstorting van Hektoria benadrukt, betwisten andere onderzoekers deze interpretatie. Frazer Christie van Airbus Defense and Space benadrukt de onzekerheid rond de precieze aardingspatronen van Hektoria als gevolg van beperkingen in zeer nauwkeurige satellietgegevens. Anna Hogg van de Universiteit van Leeds beweert dat de metingen van haar team erop duiden dat het ijs boven de geclaimde ijsvlakte voortdurend dreef, waardoor drijfvermogen als voornaamste oorzaak van instorting werd uitgesloten.
Christine Batchelor van de Universiteit van Newcastle herhaalt dit scepticisme en stelt dat als het ijsgedeelte echt zou drijven zoals eerder werd besproken, de kop in wezen neerkomt op de veel minder ongebruikelijke ‘ijsplaten die ijsbergen afkalven’.
De dramatische terugtrekking van de Hektoria-gletsjer vormt een duidelijk waarschuwingssignaal voor de potentiële kwetsbaarheid van Antarctische gletsjers, vooral die met vergelijkbare configuraties. Hoewel er meer onderzoek nodig is om de precieze mechanismen die een rol spelen te begrijpen en om te bepalen of andere gletsjers vergelijkbare risico’s lopen, onderstreept deze gebeurtenis de urgentie van voortdurende monitoring en onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering voor deze cruciale ijsreuzen.
