Een middeleeuwse stad, ooit een bruisend handelsknooppunt aan de Zijderoute, is ontdekt onder de wateren van het Issyk-Kul-meer in het noordoosten van Kirgizië. De plek, geïdentificeerd als de verloren nederzetting Toru-Aygyr, werd waarschijnlijk verwoest door een catastrofale aardbeving in de 15e eeuw, waardoor deze onder het oppervlak van het meer terechtkwam. De ontdekking biedt een zeldzaam kijkje in een multiculturele middeleeuwse samenleving en de plotselinge, gewelddadige krachten die de regio opnieuw vorm gaven.
Een verloren hub op de Zijderoute
Het Issyk-Kul-meer, een van de diepste en grootste bergmeren ter wereld, fluistert al lang over verloren nederzettingen. Recente expedities, geleid door archeologen uit Kirgizië en Rusland, hebben het bestaan bevestigd van een substantieel stedelijk centrum dat in opmerkelijk goede staat bewaard is gebleven. De stad bloeide als een belangrijke halte op de Zijderoute, die Oost en West met elkaar verbond, voordat ze abrupt werd verlaten na een verwoestende aardbeving.
Het onderwaterarcheologische werk concentreerde zich op vier ondergedompelde locaties nabij de noordwestelijke oever van het meer, variërend in diepte van 3 tot 4 meter. Deze gebieden leverden de overblijfselen op van ovengestookte bakstenen gebouwen, waaronder een molensteen die de graanverwerking aangaf, ingestorte stenen constructies en overblijfselen van houten balken. Eén bouwwerk, voorzien van buitenversieringen, zou een moskee of madrassa zijn geweest, wat de groeiende islamitische invloed van de stad in de late middeleeuwen benadrukt.
De verschuiving naar de islam en culturele diversiteit
Vóór de 13e eeuw was Toru-Aygyr een smeltkroes van religies, waarbij het heidense Tengrianisme, het Boeddhisme en het Nestoriaanse Christendom naast opkomende islamitische gemeenschappen naast elkaar bestonden. De introductie van de islam door de Gouden Horde veranderde echter het karakter van de stad fundamenteel. Terwijl handelsroutes verschoven naar door moslims gedomineerde regio’s, werd Toru-Aygyr steeds meer aangetrokken tot islamitische kooplieden en cultuur.
Deze overgang blijkt uit de ontdekking van een grote moslimbegraafplaats van ongeveer 14 hectare. Teruggevonden stoffelijke resten werden gevonden tegenover Mekka, een standaard islamitische begrafenispraktijk. De begraafplaats dateert uit de 13e eeuw en toont de snelle verspreiding van de islam in de regio na de Mongoolse veroveringen.
Een plotselinge catastrofe en bewaarde overblijfselen
De aardbeving die Toru-Aygyr onder water zette was waarschijnlijk catastrofaal, vergelijkbaar met de verwoesting van Pompeii. Door de plotselinge aard van de ramp zijn de structuren en artefacten van de stad bewaard gebleven in een onderwatertijdcapsule. De onderzoekers hebben ook intact middeleeuws aardewerk teruggevonden, waaronder een grote khum waterkruik, die tijdens toekomstige expedities zal worden geborgen.
Gebouwen van lemen baksteen en sedimentkernen werden ook geanalyseerd om de ontwikkeling van de stad in de loop van de tijd te reconstrueren. Het team ontdekte dat Toru-Aygyr vóór zijn ondergang een bloeiend commercieel centrum was, met bewijs van diverse economische activiteiten, waaronder landbouw, handel en religieuze praktijken.
De ontdekking van Toru-Aygyr werpt nieuw licht op de culturele dynamiek van de Zijderoute en de kwetsbaarheid van middeleeuwse stedelijke centra. De plotselinge verwoesting van de stad herinnert op sterke wijze aan de natuurrampen die de geschiedenis hebben gevormd en de culturele verschuivingen die samenlevingen hebben hervormd
