Niedawny szczyt klimatyczny COP30 w Belem w Brazylii zakończył się zwykłym rozczarowaniem: nieosiągniętymi celami, opóźnieniami w finansowaniu i osłabieniem zobowiązań. Chociaż międzynarodowe obietnice pozostają ważne, znaczące działania klimatyczne w coraz większym stopniu podejmowane są poza formalną strukturą ONZ, napędzane przez koalicje, rynki i ukierunkowane inicjatywy. Pomimo powolnego tempa porozumień światowych, dokonuje się znaczny postęp w zakresie rynków emisji dwutlenku węgla, ochrony lasów tropikalnych i rozwiązań oceanicznych.
Nowe rynki emisji dwutlenku węgla dla gospodarek rozwijających się
Jednym z najbardziej obiecujących osiągnięć jest pojawienie się regulowanych rynków uprawnień do emisji, mających zachęcać do redukcji emisji. Podstawowa idea jest prosta: firmy, które przekraczają cele w zakresie redukcji emisji, mogą sprzedawać kredyty tym, którzy mają trudności z ich osiągnięciem, przyspieszając dekarbonizację. Jednak obawy dotyczące „ekościemnego prania” – gdy firmy fałszywie twierdzą, że są neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla – nadal stanowią główną przeszkodę.
Aby rozwiązać ten problem, Brazylia utworzyła na COP30 Koalicję na rzecz zgodności z otwartym rynkiem emisji, do której dołączyło 18 krajów, w tym UE, Chiny i Wielka Brytania. Koalicja ta ma na celu ujednolicenie rozliczania emisji dwutlenku węgla, zapewnienie przejrzystości i zapobieganie fałszywym twierdzeniom. Eksperci twierdzą, że udział dużych emitentów, takich jak Indonezja i Indie, ma kluczowe znaczenie, ponieważ kraje te będą odpowiadać za większość przyszłych emisji. W przypadku gospodarek rozwijających się, takich jak Mozambik, rynki zgodności mogą sprawić, że zielone gałęzie przemysłu – takie jak produkcja aluminium wykorzystująca energię wodną – staną się konkurencyjne ekonomicznie, ponieważ import powodujący wysoką emisję dwutlenku węgla będzie podlegał wyższym podatkom.
Fundusze na odbudowę lasów tropikalnych
W ostatecznym porozumieniu COP30 zauważalnie pominięto lasy, mimo że szczyt odbywał się w Amazonii. Uwydatnia to rosnącą przepaść pomiędzy negocjacjami międzynarodowymi a lokalnymi wysiłkami na rzecz ochrony przyrody. Fundusz Rainforests Forever Fund (TFFF), wspierany przez Brazylię i Bank Światowy, proponuje nowy model finansowania. W przeciwieństwie do tradycyjnych funduszy klimatycznych, które opierają się na darowiznach, TFFF to fundusz, który nagradza kraje za ochronę lasów poprzez zwrot z inwestycji.
Chociaż inicjatywa spotkała się z szerokim poparciem, początkowe zobowiązania wyniosły zaledwie 6,6 miliarda dolarów w porównaniu z docelowymi 25 miliardami dolarów, zatem istnieją obawy, że ludność tubylcza może zostać pominięta w strukturze finansowej. Francja przeznaczyła także 2,5 miliarda dolarów w ciągu pięciu lat na ochronę lasów deszczowych w dorzeczu Konga, a 1,8 miliarda dolarów przeznaczono na wspieranie praw ludności tubylczej do ziemi, uznając, że w lasach zarządzanych przez społeczności lokalne występuje niższy wskaźnik wylesiania.
Rosnąca fala rozwiązań klimatycznych dla oceanów
Rozwiązania oceaniczne nabierają tempa, ponieważ mają kluczowe znaczenie dla działań klimatycznych, chociaż były niedostatecznie reprezentowane w ostatecznym porozumieniu COP30. Brazylia mianowała Marinese Scherer na specjalnego wysłannika ds. oceanów, która przedstawiła Niebieski Pakiet – plan przyspieszenia istniejących rozwiązań w zakresie klimatu oceanicznego do 2028 r., obejmujących morską energię wiatrową, żeglugę o zerowej emisji i zrównoważoną akwakulturę.
Brazylia i Francja wspólnie powołały grupę zadaniową ds. oceanów, włączającą rozwiązania oceaniczne do krajowych planów działań w dziedzinie klimatu (NDC). Siedemnaście krajów przystąpiło do NDC Blue Challenge, zobowiązując się do uwzględnienia rozwiązań oceanicznych w swoich zaktualizowanych planach. Brazylia zobowiązała się również do zrównoważonego zarządzania swoją linią brzegową o powierzchni 3,68 mln km2 do 2030 r.
Pomimo tych sukcesów Scherer podkreśla, że transformacja energetyczna i finansowanie działań klimatycznych dla krajów wrażliwych pozostają głównymi priorytetami. Działania na rzecz oceanów to działania na rzecz klimatu, ale obecnie wyzwanie polega na przejściu od planowania do wdrożenia.
Podsumowując, chociaż międzynarodowe szczyty klimatyczne pozostają ważne, prawdziwy postęp w coraz większym stopniu zależy od dobrowolnych koalicji, zachęt rynkowych i ukierunkowanych inicjatyw. Nadszedł moment, aby zwrócić się ku praktycznym rozwiązaniom, które współdziałają – a czasem niezależnie – z negocjacjami globalnymi. Przyszłość działań klimatycznych leży nie tylko w obietnicach, ale także w wymiernych rezultatach.
