Przez tysiące lat dur brzuszny pozostawał śmiertelnym zagrożeniem dla ludzkości. I choć w krajach rozwiniętych choroba ta jest w dużej mierze kontrolowana, wywołująca ją bakteria ewoluuje i w zastraszającym tempie staje się lekooporna. Nowe badania potwierdzają, że oporne szczepy nie tylko przeżywają, ale także wypierają podatne, powodując narastający kryzys zdrowia publicznego.
Rozprzestrzenianie się niezwykle odpornego tyfusu (XDR).
Salmonella enterica serovar Typhi (S Typhi), bakteria wywołująca dur brzuszny, staje się coraz bardziej oporna na antybiotyki, które są jedyną skuteczną metodą leczenia. W ciągu ostatnich trzech dekad oporność na powszechnie stosowane doustne antybiotyki stale rosła. Badanie przeprowadzone w 2022 r., w którym przeanalizowano ponad 3400 szczepów S Typhi z Nepalu, Bangladeszu, Pakistanu i Indii, wykazało gwałtowny wzrost liczby XDR Typhi – szczepów opornych na kilka leków pierwszego rzutu, takich jak ampicylina, chloramfenikol i trimetoprim/sulfametoksazol. Co ważniejsze, wzrasta również oporność na nowe antybiotyki, takie jak fluorochinolony i cefalosporyny trzeciej generacji.
Globalne rozprzestrzenianie się i rosnące zagrożenie
Chociaż XDR Typhi po raz pierwszy pojawił się w Azji Południowej, szybko rozprzestrzenia się na cały świat. Od 1990 roku udokumentowano prawie 200 przypadków międzynarodowych transmisji, przy czym szczepy pojawiły się w Azji Południowo-Wschodniej, Afryce Wschodniej i Południowej, a także w krajach rozwiniętych, takich jak Wielka Brytania, USA i Kanada. Podkreśla to pilną potrzebę wprowadzenia środków zapobiegawczych, szczególnie w krajach wysokiego ryzyka.
„Szybkość, z jaką pojawiły się i rozprzestrzeniły wysoce oporne szczepy S Typhi… uwydatnia pilną potrzebę zwiększenia skali środków zapobiegawczych”. – Jason Andrews, badacz chorób zakaźnych na Uniwersytecie Stanforda.
Historycznie rzecz biorąc, do zwalczania tyfusu XDR stosowano środki przeciwdrobnoustrojowe trzeciej generacji, ale na początku XXI wieku w wielu krajach dominowały mutacje nadające oporność na chinolony i cefalosporyny. Obecnie azytromycyna pozostaje jedynym skutecznym antybiotykiem doustnym, ale nowe mutacje wskazują, że może to nie potrwać długo. Niedawne badania potwierdzają, że rozprzestrzeniają się szczepy oporne na azytromycynę, co grozi wyeliminowaniem wszystkich możliwości leczenia doustnego.
Przyszłość zwalczania tyfusu
Bez leczenia dur brzuszny w 20% przypadków kończy się śmiercią. W 2024 r. na całym świecie zgłoszono ponad 13 milionów przypadków. Skoniugowane szczepionki przeciw durowi brzusznemu stanowią kluczowy środek zapobiegawczy, ale równy dostęp pozostaje główną barierą. Rozszerzanie programów szczepień, szczególnie w regionach endemicznych, ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania kolejnemu powszechnemu kryzysowi zdrowotnemu.
Wykazano, że szczepionki znacznie zmniejszają zachorowalność i śmiertelność z powodu tyfusu — na przykład jedno badanie przeprowadzone w Indiach wykazało, że szczepienie dzieci może zapobiec 36% przypadków i zgonów. Pakistan wprowadził już ogólnokrajowe szczepienia przeciwko durowi brzusznemu, a inne kraje podążają jego śladem. Światowa Organizacja Zdrowia tymczasowo zatwierdziła cztery szczepionki do stosowania w krajach endemicznych.
Oporność na antybiotyki jest obecnie jedną z głównych przyczyn zgonów na świecie, przewyższającą liczbę zgonów spowodowanych HIV/AIDS i malarią. Konieczne są pilne działania, aby zwiększyć dostęp do szczepionek i inwestować w nowe badania nad antybiotykami. Czas na działanie jest teraz, zanim tego starożytnego zabójcy stanie się nie do powstrzymania.
Badanie opublikowano w The Lancet Microbe.
