Nieuw onderzoek onthult een huiveringwekkend effectieve strategie die wordt gebruikt door parasitaire mierenkoninginnen: ze manipuleren werkmieren om hun eigen koningin te vermoorden en grijpen de controle over de kolonie over door georkestreerd geweld. Dit is geen direct koningin-op-koningin-conflict, maar een berekende manipulatie die de verdedigers van de kolonie in beulen verandert.
De ontdekking: de doorbraak van een burgerwetenschapper
De baanbrekende observatie kwam niet uit een traditioneel laboratorium, maar van Taku Shimada, een toegewijde mierenliefhebber in Japan. Hoewel hij geen formeel geschoolde wetenschapper is, hebben de jaren van nauwgezette observatie, fotografie en mierenhouderij van de heer Shimada hem tot een gerespecteerd figuur binnen de entomologische gemeenschap gemaakt. Zijn meedogenloze zoektocht naar zeldzame mierensoorten bracht hem ertoe dit voorheen onzichtbare gedrag te documenteren.
Hoe de manipulatie werkt: een stapsgewijze overname
De experimenten van de heer Shimada, vastgelegd op camera, geven gedetailleerd het proces weer. De parasitaire koningin, Lasius Orientalis, infiltreert een gastkolonie en initieert de overname door de aanwezige koningin te besproeien met een chemische substantie, waarschijnlijk defensief mierenzuur. Dit veroorzaakt een gewelddadige reactie van de werkmieren – de eigen dochters van de koningin – die zich vervolgens tegen haar keren, haar bijten en uiteindelijk doden.
Dit staat in schril contrast met eerder waargenomen methoden voor het doden van koninginnen, waarbij doorgaans sprake is van directe, brute fysieke aanvallen door de binnenvallende koningin.
Het evolutionaire voordeel: efficiëntie bij verovering
De strategie van de parasitaire koningin is inherent riskant; het infiltreren van een vijandige kolonie stelt haar bloot aan onmiddellijke aanvallen. De evolutionaire uitbetaling is echter aanzienlijk. Door de werkmieren te manipuleren, omzeilt ze het moeizame proces van het helemaal opnieuw opbouwen van een kolonie. In plaats daarvan krijgt ze onmiddellijk toegang tot een gevestigd personeelsbestand, middelen en infrastructuur.
“Ze kan alle beschikbare middelen gebruiken en haar eigen kolonie veel sneller operationeel krijgen”, legt Rachelle Adams uit, een evolutiebioloog aan de Ohio State University.
De betekenis van de ontdekking: een leemte in de kennis opvullen
Wetenschappers weten al jaren dat Lasius Orientalis andere mierensoorten parasiteert, maar de exacte mechanismen van de overname bleven onduidelijk. Het werk van de heer Shimada levert het eerste directe bewijs van dit manipulatieve gedrag en bevestigt dat de parasitaire koningin niet simpelweg de gastkoningin overmeestert, maar haar ondergang actief orkestreert via de eigen verdedigers van de kolonie.
Daniel Kronauer, een evolutiebioloog aan de Rockefeller Universiteit, benadrukt het belang van deze bevinding: “Het was niet duidelijk hoe het doden van koninginnen bij deze soort werkte, en nu hebben we het eerste rapport waaruit blijkt dat de parasitaire koningin de gastarbeiders daadwerkelijk manipuleert om hun moeder te vermoorden.”
Deze ontdekking benadrukt de complexe en vaak meedogenloze strategieën die parasitaire soorten gebruiken om hun reproductieve succes te maximaliseren. Het vermogen om sociaal gedrag binnen een kolonie te manipuleren vertegenwoordigt een bijzonder geavanceerde vorm van uitbuiting, die de evolutionaire druk aantoont die zelfs de kleinste wezens ertoe aanzet om machiavellistische tactieken toe te passen.
